Dans l’interview de Romièg Jumèu de la revue n°149, il manque une phrase à la fin de la page 20. Vous pourrez retrouver l’interview complète dans ce article.
Romieg Jumèu : un Marselhés clafit de projèctes
Es nascut a Marselha en 1930, d’un paire professor de matematicas e d’una maire musiciana. Après sos estudis segondaris es dintrat a l’escòla dels Bèus-Arts per apréner la gravadura e l’art de l’aficha, puèi a trabalhat una quarantenat d’annadas dins una societat de publicitat ont foguèt Director del Patrimòni. Es ara retirat e viu as Avinhon, e consacra la tresena part de sa vida a “mon païs e a ma lenga mairala, una lenga qu’aprenguèri passat seissanta annadas”.
Anem Occitans : Perqué aquesta necessitat d’escriure ? En occitan ? Avètz ensajat d’escriure en francés tanben ? Romieg Jumèu : Per ieu, en mai dau plaser d’escriure qu’èra una passion enebida, èra tras que necessari de o faire en òc, a l’encòp per afortir mon engatjament militant e tanben per testimoniar de la vitalitat de la lenga nòstra. Entanterin ai participat a la creacion dau CREDD’O.
Cèrtas aviáu escrich aperavans en francés, mai s’agissiá subretot d’articles mentre que participavi au Forum d’iniciativas socialas e politicas, de Ròbert Lafònt.
AO : A la debuta avètz escrit de poësia e novèlas ? Foguèt mai simple ? RJ : Adonc ma promièra òbra en òc foguèt un recuelh de nòvas : Sénher Quau puei tornarmai de nòvas ambé Cronicas imaginàrias. Perqué de nòvas ? La nòva es coma la fotografia. Fau tractar fòrça lèu lo subjècte e l’ofrir au lector dins son intensitat. Es un bòn exercici d’escritura.
AO : Mas, perqué lo roman ? RJ : Per quant au roman, aqueu permet d’alargir lo camp visuau de l’autor, de li faire viure un fum de personatges divèrs, de destapar de sentiments e de soslevar d’interrogacions.
AO : Embolh a Malamosca, es dedicat a Marselha. Quina evolucion de la vila ? de la vila de cap a la soa lenga, lo provençau ? Provençau o marselhés ? RJ : Vaicí çò qu’assajèri de faire en escrivant Pantòri e Embolh A Malamosca. Coma l’avètz notat ai dedicaçat Embolh a Malamosca a ma vila natala Marselha qu’aimi dau bòn dau còr e mai que siguèsse una vila desprovençalisada, ambé la complicitat de seis elegits e de sei captaus. Per marca d’aquò : l’emblèma novèu de la ciutat, lo MUCEM que ignora d’a fons la cultura nòstra. O confessi : ai pas escrich mei dos romans dins lo vertadier parlar marselhés, (qu’ai jamai parlat) ai gardat mon provençau mejan compreensiu per totei.
AO : De quina faiçon escrivètz cada jorn ? a l’ordenator ? utilisatz mapas per situar l’accion ? RJ : Escrivi cada jorn e en promier ambé l’estilò ; a l’ordinator per la version finala. Aquò encausa de mon biais d’escriure, lo meteis biais qu’un pintor, valent a dire que comenci per bastir l’esquelèta de cada scèna puei pauc a pauc complèti, ajusti, precisi e de segur retranchi e suprèmi. Aquò fai un gròs varalh de brolhons mai me i retròbi. Tanben, siáu incapable de donar de conseus a un joine escrivan, senon lei d’èstre sincère, de se gardar de l’esperit d’imitacion (faire dau sota-Mistral) ansin coma dau folclorisme (faire dau ruralisme passadiste). Se volèm pas que nòstra lenga d’òc vengue una lenga mòrta nos fau escriure sus de subjèctes que pertocan l’òme d’encuei dins sa vida d’encuei e laissar estar lei memòris de la grand.
AO : E pensatz escriver en Provençau es ua limita per har coneisher la vòsta obra ? RJ : D’aitant que l’escrivan provençau escriu còntra subernas, la suberna aclapanta de la lenga oficiala, la suberna dau manca de curiositat (i comprés dei occitanofóns), e mai la suberna dau manca de confrontacion litterària, e es evident que la difusion de son òbra ne’n patís ; pasmens ren lo dèu descoratjar. Pasmens, en despiech d’aquestei subernas, siáu clafit de projèctes litteraris.
AO : Dos mots sus Embolh a Malamosca. RJ : Marselha a de caratges multiples sensa comptar lei caratges fantasmats per lei que la coneisson pas. Ai vougut mostrar aquesta ambiguïtat e aquesta mescladissa a travèrs lei personatges e lei luòcs. A vosautrei de dire s’ai capitat.
